Carpathia – Connecting Cultures vol. 2

Druga część projektu pod tytułem ”Carpathia – Connecting Cultures” została przygotowana przez trzy grupy uczestników reprezentujących trzy organizacje. Ze strony polskiej występowała grupa ”Woda na Młyn” będącą projektem stałym Stowarzyszenia ”Passionfruits”. Nasi zagraniczni partnerzy to Nieformalna Grupa Młodzieży „Folklór a Zábava” z Czech oraz Nieformalna Grupa Młodzieży „FS Krtísan” ze Słowacji. Wszystkie te grupy zrzeszają pasjonatów folkloru tanecznego, którzy aktywnie realizują swoje zainteresowania w trakcie bieżącej działalności swoich organizacji.
Grupę z Polski tworzyli członkowie Stowarzyszenia „Passionfruits” zrzeszeni w Grupie „Woda na Młyn”, która jest tanecznym projektem stałym Stowarzyszenia. Samo Stowarzyszenie stworzone zostało przez ludzi z pasją i dla ludzi z pasją. W jego szeregach znaleźć można entuzjastów najróżniejszych dziedzin – od muzyków, poprzez pasjonatów gier planszowych aż do osób trenujących szermierkę. Jest tam również miejsce dla osób, których głównym zainteresowaniem jest folklor i taniec i to właśnie oni stanowią grupę „Woda na Młyn”. W chwili obecnej tworzy ją około 80 osób, głównie byłych tancerzy studenckich zespołów ludowych. Wszystkich ich łączy pasja do folkloru i przekonanie, iż nie jest on reliktem przeszłości a formą żywą i ewoluującą. Część z nich jest studentami, część właśnie studia skończyła i stawia pierwsze kroki na drodze zawodowej a cześć już stara się znaleźć równowagę między pracą a hobby. Wszystkich łączy jednak to, że nie chcą zrezygnować z życiowej pasji, jaką jest dla nich taniec. Działania podejmowane przez grupę ukierunkowane są na próby poszukiwania nowych form wyrazu (łączenie tańca z teatrem w ramach współpracy z Teatrem Pijana Sypialnia), nowych metod aktywizowania lokalnych społeczności („Wielkomiejskie Potańcówki” organizowane we współpracy z Muzeum Warszawy) czy edukację najmłodszych (Cykl „Poranki z Folklorem”).
Grupa z Czech, to członkowie Nieformalnej Grupy Młodzieży „Folklór a Zábava”. Składa się ona z około 40 młodych ludzi, dla których folklor ich regionu to przede wszystkim pretekst do doskonałej zabawy. Grupa powstała z osób wywodzących się często z dziecięcych i młodzieżowych zespołów ludowych, którym jednak tradycyjne podejście do folkloru nie do końca odpowiadało. W ramach grupy mogą one budować nowe, fascynujące przedsięwzięcia, które wykorzystują folklor taneczny w niestandardowy sposób. Aktywność organizacji skupia się w regionie w którym mieszkają jej członkowie i sprowadza się do organizowania spotkań promujących ich wizję, zabaw tanecznych opartych o tradycyjne tańce regionalne w uwspółcześnionym wydaniu, prezentacji i wykładów w szkołach i domach kultury oraz podejmowania działań prowadzących do nawiązywania kontaktów z podobnymi pasjonatami z innych krajów.
Słowacka Nieformalna Grupa Młodzieży „FS Krtísan” to z  kolei grupa studentów (licząca obecnie około 50 członków), którzy już od wielu lat poświęcają swój wolny czas na kultywowanie tradycyjnych tańców swojego kraju. Ich głównym punktem zainteresowań są tańce górali karpackich, co czyniło ich doskonałym partnerem do naszego projektu.
Przygotowany przez nas projekt był kontynuacją i rozszerzeniem idei z którą pierwszy raz zmierzyliśmy się wspólnie z partnerem z Ukrainy reprezentującym Uniwersytet Lwowski, w ramach projektu pod tym samym tytułem, zrealizowanego dzięki dofinansowaniu Polsko-Ukraińskiej Rady Wymiany Młodzieży. Wyniki i efekty tego przedsięwzięcia, które w 2017 roku było nominowane do nagrody EDUInspiracje, pozwoliły nam już na etapie przygotowań przypuszczać, iż nasze dążenie do osiągnięcia głównego celu projektu – wykazania, iż Karpaty rzeczywiście są łukiem łączącym kultury krajów – nie jest bezpodstawne. Tym razem jednak, analizując przygraniczne regiony górskie Polski, Słowacji i Czech udało nam się pójść o krok dalej i wskazać na elementy nie tylko wspólne dla tych regionów ponad podziałami granic, ale też wyróżniające „kulturę karpacką” od tych nizinnych. W trakcie naszych działań zgłębialiśmy więc zarówno tradycyjne tańce, muzykę, pieśni i stroje regionów górskich naszych krajów, przeanalizowaliśmy społeczne role płci, przyjrzeliśmy się obrzędom i wierzeniom ludności a także poznawaliśmy historię, geografię i wypływy kulturowe jakie je kształtowały. Jednocześnie, staraliśmy się porównać nasze spostrzeżenia z tymi poczynionymi na terenach możliwie daleko od Karpat odległych.

 

W trakcie działań skupiliśmy więc na pracy w trzech aspektach:

 

  1. Pierwszym z nich było przeanalizowanie elementów tworzących tradycyjne kultury i folklor regionów górskich naszych krajów. Skupiliśmy się tu na tańcach i pieśniach ludowych, tradycyjnych strojach, obrzędach czy muzyce. Podsumowaniem naszych spostrzeżeń jest choreografia w całości opracowana, ułożona i zatańczona przez uczestników projektu i stanowiąca kolaż elementów tanecznych wywodzących się z regionów karpackich w naszych krajach. Pokazuje ona w jednym, spójnym artystycznie dziele, że elementy te doskonale ze sobą współgrają a wytyczenie między nimi granicy nie jest proste lub nawet możliwe. Jej celem jest pokazanie nawet laikowi, jaki tygiel kulturowy stanowią Karpaty. Oczywiście aby zwiększyć jej czytelność do zrealizowanego nagrania potrzebny był komentarz. Taką też rolę pełni prezentacja pokazująca w prosty, graficzny sposób najważniejsze wnioski i zwracająca uwagę na istotne szczegóły.

 

  1. Drugim elementem na jakim się skupiliśmy, było zbadanie relacji pomiędzy kulturą i folklorem tych regionów a ich historią, aspektami geograficznymi, religią czy społecznym układem ról płci. Obserwacje w tej kwestii podzieliliśmy na dwa etapy. Pierwszy odbył się w trakcie pierwszej wymiany zlokalizowanej w północno-wschodniej Polsce. Uzyskane wyniki były dla nas próbą kontrolną – dokonaną na terenie możliwie dalekim od Karpat. Drugi etap odbył się w trakcie drugiej wymiany umiejscowionej już w samym sercu polskich gór. Dzięki porównaniu uzyskanych odpowiedzi ze sobą, mogliśmy wyłonić te elementy, które są w pewien sposób wyjątkowe dla kultur górskich. Najważniejsze spostrzeżenia zawarliśmy również we wspomnianej wcześniej prezentacji. Nadaliśmy im prostą formę graficzną zgodnie z początkowymi założeniami projektu aby efekty były jak najbardziej przystępne dla odbiorców.

 

  1. Po trzecie, chcieliśmy dać wyraz naszej kreatywności i na podstawie poczynionych obserwacji pokazać, że „kultura karpacka” może być tworem obecnym dziś i nadal żywym. Najłatwiej było nam zrealizować ten cel poprzez sięgnięcie do fotografii i „zabawę” tradycyjnymi strojami. Na taki krok zdecydowaliśmy się też po doświadczeniach z pierwszego projektu z cyklu „Carpathia – Connecting Cultures” – przygotowane wystawa zdjęć okazała się tam ogromnym sukcesem a powstałe materiały zawsze wzbudzały ciekawość i były łatwe w upowszechnianiu. Dlatego też i w przypadku tego projektu zorganizowaliśmy szereg działań dotyczących strojów regionalnych. Ich uwieńczeniem był pokaz mody i sesja fotograficzna przeprowadzone w ramach pierwszej wymiany. Powstałe zdjęcia, opatrzone komentarzem autora stylizacji, również i tym razem okazały się strzałem w dziesiątkę. Oprócz atrakcyjnych wizualnie „magnesów uwagi”, stanowiły one również cenne wypowiedzi w temacie obecności wpływów folkloru regionalnego w dzisiejszej modzie a także dawały artystyczny wyraz spostrzeżeniom jakie uczestnicy poczynili w trakcie naszego procesu badawczego – jak choćby o roli metafizyki i religii w kulturze górskiej, sile poszczególnych płci, czy umiłowaniu do sztuki i życia „pełną piersią”.

 

 

Poniżej zamieszczamy główne efekty naszego projektu:

 

  • Zestaw zdjęć, który tworzą fotografie wykonane w trakcie pokazu mody czy sesji fotograficznej, na których uczestnicy prezentowali swoje uwspółcześnione aranżacje tradycyjnych strojów ludowych. Każde z wybranych zdjęć opatrzone jest komentarzem autora stylizacji mówiącym o inspiracjach jakie nim kierowały.
  • Materiał filmowy – nagranie choreografii przygotowanej w trakcie projektu przez uczestników i starającej się pokazać wspólne elementy dla kultury Karpat występującej w naszych krajach. Ten wspólnie przemyślany, opracowany i wspólnie zatańczony układ jest specyficzną formą podsumowania naszych obserwacji i jednocześnie próbą przedstawienia ich w bliskiej nam, artystycznej formie.

Karpaty – Pełnia

 

Choreografię rozpoczynają sygnały grane na wspólnych dla całego łuku Karpat góralskich instrumentach pasterskich, które przeradzają się we współczesną muzykę – na scenie pojawiają się wszystkie grupy reprezentująca poszczególne regiony karpackie, jakby zawołane dźwiękiem trąbit na jakieś ważne wydarzenie.

Taniec Wałaski – pochodzące z czeskiego regionu Wołoszczyzna Morawska tańce, które już w samej nazwie wskazują na korzenie w kulturze wołoskiej mającej wpływ na materialne i niematerialne dziedzictwo w całych Karpatach; większość tych elementów można odnaleźć w tańcach inny górskich regionów, m.in. na Spiszu.

Kołomyjka – pochodzący z ukraińskich Karpat – z Huculszczyzny – taniec, który dzięki atrakcyjnej, szybkiej i radosnej muzyce i grupowym figurom (koło, linie ) rozpowszechnił się w wielu rejonach Karptach, chłonąc lokalne elementy taneczne; kojarzona z rusińskim osadnictwem i kulturą przyjęła się poza Ukrainą, w Polsce, Czechach oraz Słowacji jako bardzo chętnie tańczony taniec na weselach i zabawach – znana i tańczona również dziś.

Cygańskie tango – nasza wizja na temat tanga i tańców karpackich Cyganów. Co było gdyby tango zawędrowało w Karpaty ? Może właśnie tak by wyglądało. Postanowiliśmy połączyć kroki i figury tanga z popularnym dziś na całym świecie tangiem, które bardzo mocno rozwinęło się w Rumunii, gdzie powstała lokalna odmiana tanga bukaresztańskiego. W obu tańcach widać z jednej strony mocne zróżnicowanie w ruchach damskich i mężczyzny, z drugiej zaś wspólna jest emocjonalność oraz wspaniały dialog pomiędzy tańczącymi.

Sztajerek – taniec pochodzący z Alp, który jest przetworzoną formą polskiego mazurka, a dzięki wędrówkom i wymianie kulturowej pomiędzy Karpatami i Alpami – tak typowej dla regionów dawnej Galicji – stał się bardzo popularny w większości górskich i podgórskich regionach Polski oraz na Słowacji w Czechach (jako polka-mazurka). To kolejna forma taneczna przekraczająca granice państw i regionów. Ciekawostką jest to, że sztajer królował przed II wojną światową w wielu dużych miastach – w Krakowie , Warszawie oraz Lwowie.

Polka karpacka – stylizowana kompozycja do melodii pochodzącej z Bukowiny; zawiera ona w sobie elementy popularnej w całych Karpatach polki, która miała kilkaset odmian w zależności od regionu; nasza karpacka polka to próba stworzenia tańca ponadregionalnego, przekraczającego granice, ale który zawiera w sobie elementy polskie, słowackie, czeskie i ukraińskie – Karpaty w pigułce.

Czardasz – można śmiało powiedzieć, że to „król karpackich tańców” – taniec pochodzenia węgierskiego, który rozpowszechnił się na Słowacji, w Polsce i w Czechach, tańczony niezwykle chętnie ze względu na swoją atrakcyjność do dziś; nazywany też „karpackim tangiem” ze względy na bardzo ważną rolę mężczyzny w tańcu oraz podobnemu charakterowi muzyki (w wolnej części), nasz kompozycja tańczona do współczesnej muzyki inspirowanej folklorem karpackim opiera się na krokach i figurach pochodzących ze Spisza – regionu leżącego na pograniczach, łączącego w sobie wiele kultur – polskiej, słowackiej, wołoskiej oraz niemieckiej. Druga szybka część czardasza zwana z węgierska „friśko” jest ukoronowaniem całej choreografii karpackiej, swoistym epilogiem podkreślającym wspólne karpackie dziedzictwo taneczne.

Carpathia – Full Moon

 

The choreography begins with the sound familiar to all the mountainous regions of our countries – shepherds calling their livestock with trembitas. Dancers enter the stage from various directions representing the destinations and regions they came from. Slowly the sound transitions into music.

The Valassky dance begins. Stemming from the Czech region of Moravian Wallachia, this dance’s roots reach deep into the culture that influenced the material and immaterial heritage all over the Carpathia Mountains. Evidence of which can be seen on both sides of the Polish-Slovakian border in the region of Spisz.

Kolomyika comes form the Ukrainian part of Carpathia (from Hutsulia). It is a dance which due to it’s attractive, lively and uplifting music as well it’s simple group figures based on the circle and the line, has managed to spread widely at the same time absorbing local elements. To this day it is a popular, traditional wedding and social dance.

The tango is probably not the first dance you think of in connection to the Carpathia Mountains. However it has found it’s way to the region with Gypsy travellers. The version we propose is based on joining the Bucharest variation on tango argentino with originally Carpathian elements. Both dances share the destinction between the masculine and feminine movement styles but also the emotional dialogue between the dancers.

Sztajerek – originating from another mountainous European region – the Alps – it closely related to the polish mazurka. Thanks to the cultural exchange typical for the Galicia region it became very popular in most highland regions of Poland, Slovakia and the Czech Republic, widely known as the polka-mazurka. An interesting fact about this dance is that it has been immensely popular prior to the second world war in many cities, Cracow, Warsaw and Lviv for example.

Carpathian Polka is a stylized composition to the melody that stems from the Bukovina region. It contains elements of polka popular all over the Carpathia region – it has hundreds of local variations. Our take on this dance was an attempt to create a trans-regional, trans-border form enclosing the idea of the project in a nutshell.

It’s fair to say that Czardas is the sole king among all the Carpathian dances. Being of Hungarian descent, it has spread across Slovakia, Poland and the Czech Republic. Performed eagerly due to it’s attractive musical form it consist of a slow part – often called the Carpathian tango, with which it shares the important role of the male partner – and a fast part. We based our composition on the steps and figures originating from the Spisz region which spreads alongside the border and contains Polish, Slovakian, Wallachian and German elements. The fast part or friśko is the grand finale of the whole choreography – a vigorous accent summing up the entire work.

  • Raport w formie prezentacji, który w prostej graficznej formie ukazuje nasze spostrzeżenia i stanowi jednocześnie komentarz do wspomnianej choreografii. Zawiera ona zarówno wyniki przeprowadzonych badań społecznych, wnioski wyciągnięte podczas działań zrealizowanych w ramach projektu, jak i zwraca uwagę na najważniejsze punkty pozostałych efektów powstałych w ramach naszych działań.
Nasz projekt to umożliwił uczestnikom rozwój w wielu sferach. Oprócz tych najbardziej oczywistych, możliwość współpracy z kolegami i koleżankami z zagranicy pozwoliła nam też wiele dowiedzieć się o sobie samych.
Stałam się bardziej asertywna i nauczyłam się dzielić najbliższą przestrzeń z innymi osobami. Jestem jedynaczką więc było to dla mnie ważne doświadczenie.

Poznałem całą masę ludzi zafascynowanych folklorem tak jak ja. Dobrze jest wiedzieć, że są na świecie inni wariaci 🙂 To dodaje pewności siebie!

Dowiedziałem się jak ustawić różne źródła światła w trakcie sesji fotograficznej aby korzystniej wyjść na zdjęciu. Moje zdjęcie w CV będzie niedługo kolejną z moich mocnych stron 🙂

W ramach cyklu „Carpathia – Connecting Cultures” chcemy zrealizować jeszcze jeden, ostatni projekt, domykający badania prowadzone przez nas na łuku Karpat o brakujące kraje – Węgry i Rumunię. Ponownie możemy więc zakończyć takimi słowami:

 

Ciąg dalszy nastąpi!